Jakie narzędzia wybrać do obróbki drewna?

Stolarstwo to czynność wymagająca dużych pokładów cierpliwości i staranności. Dlatego też do pracy z drewnem wymagane są oprócz wiedzy i umiejętności także specjalistyczne narzędzia. Które z nich powinniśmy zatem wybrać do naszego domowego warsztatu?

Narzędzia ręczne czy elektryczne?

Do dzisiaj wielu mistrzów stolarskich uważa, że najpiękniejsze kreacje można stworzyć przy użyciu tylko i wyłącznie ręcznych narzędzi. Prawdą jest, że klasyczne dzieła powstałe jeszcze przed spopularyzowaniem elektronarzędzi są wyjątkowe i niepowtarzalne, ale są też strasznie czasochłonne. O ile z artystycznego punktu widzenia praca ręcznymi metodami jest godna poświęconego czasu, to z praktycznego punktu widzenia jest to tylko dodatkowe utrudnianie sobie zadania.

Pilarką stołową wykonamy taką samą pracę, co piłą ręczną, ale pójdzie nam to szybciej i nie nabawimy się przy tym odcisków. Jeśli wahamy się, czy zacząć przygodę ze stolarstwem, to warto na początek zakupić zestaw podstawowych ręcznych narzędzi i dołożyć do tego wyrzynarkę elektryczną. Dzięki temu nie wykosztujemy się mocno, a będziemy mogli poznać wady i zalety obu rozwiązań.

Imadła i ściski stolarskie – niezbędne do klejenia i obrabiania desek.

Obróbka drewna wymaga niezwykłej precyzji, dlatego też musimy jakoś przytrzymać nasz materiał. Profesjonalni majstrowie wykorzystują w tym celu wiele różnych narzędzi stolarskich. Imadła oferują pewny chwyt i często są wyposażone w specjalne nakładki na szczęki wykonane z miękkiego materiału, dzięki którym pewnie można zabezpieczyć drewno, nie niszcząc go. Z tego przyrządu skorzystamy głównie podczas szlifowania lub przewiercania materiału. Wybierając rodzaj imadła, warto rozważyć dopłacenie do imadła obrotowego, które pozwala na regulowanie szczęk względem podłoża.

Ściski stolarskie to narzędzie, bez którego stolarz nie mógłby wykonywać swojej pracy. Są one używane głównie do ściskania desek, chociaż mogą pełnić rolę podobną do imadła. Wykorzystuje się je między innymi do unieruchamiania desek podczas klejenia. Spoiwa stolarskie wymagają znacznych ilości czasu (zazwyczaj powyżej 24 godzin), by zdążyły odpowiednio związać. Wyróżnia się kilka rodzajów ścisków, z których każdy przydaje się w innych sytuacjach:

• Ściski typu „F” – z wyglądu przypominają literę F. Jest to najczęściej spotykany rodzaj ścisku, stosowany nie tylko w stolarstwie, ale też w szeroko pojętej budowlance i ślusarstwie. Jest prosty w budowie i oferuje bardzo dużą wytrzymałość mechaniczną i siłę ścisku. Zbudowany jest z dwóch równoległych ramion zamontowanych na metalowej szynie z drobnymi zapadkami. Jedno ramię posiada regulowaną śrubę, którą reguluje się docisk ramion do materiału.
• Ściski sprężynowe (samozaciskowe) – wyjątkowo uniwersalne narzędzie zbudowane z tworzyw sztucznych. Narzędzie to działa na zasadzie klamerek do wieszania prania. Jest bardzo wygodne w użyciu, ale posiada raczej niewielką siłę ścisku i wytrzymałość. Pozwala bardzo szybko przyłapać lub ściskać dwa osobne elementy.
• Ściski automatyczne – zyskujące ostatnimi laty coraz większą popularność dzięki swojej wygodzie obsługi. Jest to swego rodzaju kompromis pomiędzy ściskami typu F a ściskami sprężynowymi, działający na zasadzie rozpórki i pozwalający bardzo szybko unieruchamiać oraz przytwierdzać deski. Najczęściej jest on używany do ściskania elementów podczas ich klejenia.
• Ściski typu „C” – z wyglądu przypominają literę C lub G w zależności od modelu. Narzędzie to jest wykonane zazwyczaj z hartowanej stali odpornej na wyginanie. Używa się ich głównie do przytwierdzania obrabianego materiału do powierzchni roboczej.
• Ściski narożnikowe – specjalistyczne narzędzie używane do produkcji mebli. Pozwala ściskać deski pod kątem prostym, umożliwiając sklejanie narożników.
• Ściski taśmowe – bardzo rzadko spotykany i stosowany rodzaj ścisku. Można dzięki nim ścisnąć całe konstrukcje o kwadratowych i prostokątnych kształtach. Mają wiele wspólnego z pasami transportowymi, ponieważ elementem ściskającym jest nylonowy pasek ze specjalnym mechanizmem napinającym. Niektóre rodzaje ścisków taśmowych umożliwiają  jednoczesne ściskanie wymyślnych wielokątnych figur geometrycznych, pozwalając na przygotowanie ramek do zdjęć w kształcie plastrów miodu.

Wybrać piłę ręczną, tarczową, ukosową, czy może wyrzynarkę?

Chcąc przeciąć lub dociąć deskę na pożądaną długość musimy zaopatrzyć się w odpowiednią piłę. Nie ma narzędzi w 100% uniwersalnych, dlatego też przed dokonaniem zakupu powinniśmy dobrze się zastanowić, które wybrać.

Piły ręczne są stosunkowo tanie i w zależności od wersji posiadają wiele zastosowań. Płatnicami szybko przetniemy duże kawałki drewna. Gdy zależy nam na większej precyzji cięcia, to powinniśmy sięgnąć po otwornicę, której cienkie ostrze umożliwia łatwe operowanie w trudnodostępnych miejscach i wycinanie skompilowanych otworów. Jeśli chcemy dokładnie docinać sklejki i listwy pod różnymi kątami, to zaopatrzmy się w piłę grzbietową ze specjalną przyrżnicą kątową, która jest wyposażona w szablony cięcia z kątową podziałką. Do precyzyjnych prac oraz przycinania wystających elementów takich jak kołki i listwy dekoracyjne powinniśmy natomiast wybrać piłę japońską, która posiada obustronnie naostrzony, elastyczny brzeszczot, który doskonale dopasowuje się do ciętej powierzchni.

Tarczowe piły do drewna to narzędzia stosowane do szybkiego cięcia dużych kawałków desek lub drewna konstrukcyjnego. Narzędzie to jest bardzo popularne wśród dekarzy, którzy za jego pomocą szybko skracają na odpowiednią długość kantówki tworzące stelaż dachu. Dzięki rosnącej popularności narzędzi akumulatorowych można ją także kupić w wersji bezprzewodowej, która przyda się szczególnie podczas pracy na wysokościach.

Stacjonarną alternatywą dla piły tarczowej jest pilarka ukosowa. Jej zasada działania jest bardzo podobna do piły tarczowej, ale pozwala ona na dużo bardziej precyzyjne i powtarzalne cięcie materiału dzięki specjalnym podziałkom wskazującym kąt.

Dłuto do drewna – najwszechstronniejsze narzędzie stolarza.

Bez dwóch zdań to najbardziej podstawowe i uniwersalne narzędzie do obróbki drewna, które w rękach profesjonalisty jest w stanie wykonać niemal wszystko. Można dzięki niemu wygładzać powierzchnię drewna, rozłupywać je, zaoblać, także nacinać boki desek. Wielu artystów używa go do rzeźbienia i wykonywania fantastycznych wzorów.

Wybierając odpowiednie dłuto do drewna, powinniśmy zwrócić uwagę na stopień jego twardości. Jeśli zależy nam na jego długiej eksploatacji, to powinniśmy wybrać ostrze o parametrze powyżej 60 HRC, a najlepsze dłuta japońskie osiągają twardość nawet na poziomie 65 HRC. Podstawowym rodzajem narzędzi z tej grupy są dłuta płaskie. Można spotkać je w wersji o frezowaniu bocznym, zbieżnym albo bez frezowania. Mają one szerokość od 2 do 50 milimetrów, a długość robocza ostrza waha się między 120, a 170mm.

Kolejnym rodzajem są żłobaki, czyli dłuta o półokrągłym ostrzu, które służą do rycia rowków i wyżłobień w drewnie. Podobnym rodzajem są dłuta gniazdowe, których głównym zdaniem jest wykonywanie otworów pod mocowanie zawiasów lub montaż połączeń. Dla bardziej artystycznego podejścia do stolarki poleca się dłuta rzeźbiarskie z charakterystycznie zaokrąglonym ostrzem lub noże snycerskie, które są zaprojektowane do precyzyjnego obrabiania drewna i nadawania mu niepowtarzalnych kształtów. Na rynku znajdziemy jeszcze kilka innych bardzo specyficznych rodzajów dłut, których opis na potrzeby tego artykułu pominiemy.

Wiertarko-wkrętarki czy zakrętarki do pracy w drewnie?

Dzięki wkrętom do drewna wykonamy różnorakie połączenia oraz z łatwością osadzimy metalowe okucia i zawiasy. Jeśli nie chcemy wkręcać ich przy pomocy śrubokręta, to musimy zaopatrzyć się w wiertarko-wkrętarkę lub zakrętarkę. O ile z wyglądu są one do siebie bardzo podobne, to istnieją pomiędzy nimi zasadnicze różnice.

Pierwsze urządzenie działa tak samo, jak klasyczna wiertarka, natomiast zakrętarka obraca głowicę za pomocą małego kowadełka wytwarzającego udar. Dzięki temu jest ona w stanie wygenerować gigantyczny moment obrotowy i jednocześnie aplikować go delikatniej niż wkrętarka. Jest to szczególnie zauważalne przy dokręcaniu śrub. W wiertarko-wkrętarce praca przerywana jest przez sprzęgło, dlatego jeśli nieodpowiednio je ustawimy, to mechanizm ten może nie zadziałać i narzędzie brutalnie wykręci nam nadgarstek.

W przypadku zakrętarki dokręcanie odbywa się skokowo (zgodnie z interwałem udaru), dzięki czemu znacznie łatwiej jest wyczuć moment, w którym należy puścić jej spust. Amatorowi zdecydowanie bardziej przyda się wiertarko-wkrętarka, ponieważ oprócz odkręcania i dokręcania śrub można nią także wiercić. Praca nią jest też dużo bardziej intuicyjna, a wiertła i akcesoria znajdziemy w każdym sklepie budowlanym.

Frezarki do drewna – dzięki nim nadasz mu dowolny kształt.

Frezarki to jedne z bardziej zaawansowanych rodzajów narzędzi do drewna. Pozwalają one na wyżłabianie w deskach rowków przydatnych podczas tworzenia złącz ciesielskich oraz szybkim wygładzaniu ścianek drewna. Dzięki frezarkom także łatwo wytniesz dowolny kształt z desek. Najpopularniejszym rodzajem tego urządzenia jest odmiana górnowrzecionowa, która jest dość prosta w obsłudze i można nią bardzo estetycznie wykończyć krawędzie obrabianego materiału. Frezarka do drewna to jednak specyficzne narzędzie, którego zakup poleca się głównie profesjonalistom zajmującym się tworzeniem mebli.

Papier ścierny – jaką gradacje wybrać?

Papier ścierny to nic innego jak drobny i twardy granulat przyklejony do arkusza papieru lub gumy, a jego zastosowania są praktycznie nieograniczone. Im bardziej precyzyjna praca, tym większą gradację powinniśmy wybrać. Jednocześnie należy pamiętać o tym, by zawsze dany materiał obrabiać stopniowo zwiększając granulację. Unikniemy wtedy nieestetycznych rys na deskach, a drewno będzie przyjemne w dotyku. Jaki zatem wybrać papier ścierny do obróbki drewna? Do wstępnego zdzierania zanieczyszczeń możemy sięgnąć po gruboziarnistą odmianę o granulacji wynoszącej nawet 40 jednostek. Do ogólnej obróbki drewna będziemy zazwyczaj sięgać po papier o numerze 120 – 180 jednostek, a do usuwania i odświeżania powłoki lakierniczej możemy wybrać gradację sięgającą 240 jednostek.